Oogsttijd. 2025 belooft een bijzonder goed fruitjaar te worden.

Terwijl ik dit voorwoord schrijf, kijk ik met een schuin oog naar onze nieuwe Dahlia-border, een langgerekte strook van zo’n 11 meter lang en anderhalve meter breed waarin we onze aanwinsten van dit jaar hebben gezet. Tegen de achtergrond van Azalea’s en andere struiken komen de bloemen prachtig uit. Volop genieten dus, hoewel er ook wat verbeterpuntjes voor volgend jaar zijn. Ervoor zorgen dat ze niet omvallen bijvoorbeeld of combineren met vaste planten en eenjarigen. Dat laatste deden we in een andere border, dichter bij een terras en dat pakte verrassend goed uit. Misschien zelfs iets té goed? Die border staat wel erg vol … Ach ja, er blijft altijd wat te wensen. De komende maanden zijn prima momenten om terug te kijken op het afgelopen jaar en plannen te maken voor een nieuw tuinseizoen. Welke hoek kan wel een oppepper gebruiken, wat wil ik eens proberen, wat kan anders?

Het bestellen van voorjaarsbollen, die dit najaar de grond in kunnen, hoort ook bij het maken van plannen voor een volgend seizoen. Ik weet het: het is niet altijd leuk om in het najaar met je handen in koude, natte aarde bollen te planten. Maar de beloning in het nieuwe jaar maakt veel goed. Toch maar even doorzetten, zeg ik dan tegen mezelf. En zodra in het nieuwe jaar de eerste bollen de grond uit piepen, weet ik weer waarom.

Heb je nog wat extra inspiratie nodig? Kom dan onze lezing op maandag 8 september over bijzondere bolgewassen. Peter Knippels – liefhebber en amateurkweker van bijzondere bolgewassen met meer dan 30 jaar ervaring - neemt ons mee op reis en laat zien hoe deze bollen in hun natuurlijke omgeving groeien. Zijn boeken zijn die avond bovendien met korting te koop. Een mooie kans om ideeën op te doen!

Heb je de smaak te pakken? Dan kun je gebruik maken van de aanbieding om biologische bloembollen te kopen, een samenwerking van Groei & Bloei en Bloemoloog. Wees er snel bij want na 15 september wordt de actie opengezet voor iedereen buiten de vereniging. Vorig jaar liep het storm … Verderop in deze Nieuwsbrief lees je meer over deze actie.

Over de vereniging gesproken: voor de zomer is landelijk binnen Groei & Bloei een discussie gestart over de toekomst van de vereniging, dit mede naar aanleiding van financiële prognoses. Wil je er meer over weten? Bel of mail mij of een van de andere bestuursleden gerust. Als bestuur houden we vinger aan de pols.

Voor nú wens ik je vooral een mooie nazomer toe! Hopelijk zien we jou bij een van onze activiteiten!
Ineke Jenniskens, voorzitter

de dahlia's in Ineke's tuin.

Peter Knippels is een liefhebber en amateurkweker van bijzondere bolgewassen met meer dan 30 jaar ervaring. Zijn interesse gaat verder dan alleen het kweken van de planten. Hij is ook geïnteresseerd hoe de planten in hun natuurlijke omgeving groeien. Zo heeft hij in de afgelopen jaren reizen gemaakt naar Canada, Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Kreta, Turkije en het Europese vasteland om bolgewassen in de natuur te zien. Hij neemt je in zijn presentatie ‘Langs bloembollen hot spots all over the world’ mee naar allerlei bijzondere plaatsen op verschillende (niet alle!) continenten en planten. Bij een groot aantal planten hoort een eigen, bijzonder verhaal.

Peter heeft twee boeken over bollen geschreven. In ‘De Wereldbol’ staan 50 korte verhalen over bolgewassen vanuit andere, aparte, invalshoeken anders dan kweken. In het ‘Handboek kweken van bollen in kamer en kas’ worden planten en hun kweekwijze beschreven, allemaal op basis van eigen ervaringen. Peter verkoopt beide boeken op deze avond tegen een gereduceerde prijs.

Locatie: Koetshuis Belmonte-arboretum, Gen.Foulkesweg 94-a, 6708DS Wageningen
Aanvang: 20:00 uur
Entree: €5, leden gratis

een van de bijzondere Irissen die Peter zal laten zien

Op zaterdag 13 september 2025 zullen de traditionele en succesvolle ingrediënten van de Molenmarkt weer volop aanwezig zijn: de biologische markt rondom molen De Vlijt, de braderie, verenigingen en de ideële groepen, de traditionele kindervrijmarkt en de duurzaamheidsmarkt!

Onze afdeling staat ook dit jaar weer met een eigen kraam op de Molenmarkt. Met vlaggen van Groei & Bloei, een kruiwagen vol bloeiende planten en stekken proberen we de aandacht van het publiek te trekken. We hebben ook wat plantjes en zaden om te verkopen. Verder hebben we een flyer van ons programma en gratis G&B-tijdschriften. Mensen die meer geïnteresseerd zijn, kunnen zich inschrijven voor onze gratis nieuwsbrief of lid worden. Kom ook gezellig langs!

Locatie: Waar we precies komen te staan, horen we pas op de dag zelf, maar meestal staan de organisaties in de Eekmolenstraat voor de Brinkschool.
Datum en tijd: zaterdag 13 september 10:00 – 17:00 uur

Groei&Bloei op de Molenmarkt

Kom naar deze beurs, altijd goed bezocht en gezellig. Je bent welkom met zaden, stekken, bollen en knollen en planten voor binnen en buiten. Ook ‘groenboeken’/tuinbladen en gebruikt, goed gereedschap kun je mee brengen. Om 9:30 uur begint het ‘ruilen’. Ook voor niet-leden is deze beurs gratis, ook als je zelf geen planten kunt inbrengen. De koffie staat klaar! Kom wel op tijd, want de beurs is meestal snel afgelopen.

09:00 uur: inbreng planten, stekken, zaden, tuinboeken etc.
09:30 uur: start ruilbeurs
10:30 uur: einde ruilbeurs

Locatie: Koetshuis Arboretum Belmonte, Generaal Foulkesweg 94-A, 6703 DS Wageningen.
Toegang is gratis en ook niet-leden zijn van harte welkom.

Impressies van een gezellige en warme rondleiding in de historische moestuin van het kasteel, op 19 augustus.

Tijdens de excursie naar onze moestuin werd gezegd: gaat dat wel in Nederland, kikkererwten? Nou, ja dus. Misschien wel dankzij de warme en droge zomer? Ik zaaide de kikkererwten begin februari binnen voor, maar dat was veel te vroeg want de planten waren slecht, en het bleek ook niet nodig. Ik kocht nieuw zaad van het ras Sultano op de website Moestuinieren met kinderen en zaaide ter plekke op 18 april, en dat ging veel beter. In totaal hadden we twee rijen van 22 maal 2 zaden, op een bed van ca 3 meter lang. De planten groeiden uit tot vertakte, bossige planten met fijn veerdelig blad en langs iedere stengel een hele rij bloemetjes. Deze waren wit en tamelijk klein, net kleine erwtenbloempjes. Vanaf eind juli konden we elke paar dagen enkele rijpe peultjes plukken. De peultjes hadden veel tijd nodig om goed te rijpen, daarom trokken we op 12 augustus de afrijpende planten uit de grond en hingen deze in de garage om verder drogen. In de meeste peultjes vond ik twee erwtjes, vaak ook maar één, en heel soms drie. Dit leverde aan droge kikkererwtjes een oogst van ruim 300 gram. Dat lijkt weinig, maar als je ze kookt worden ze algauw drie keer zo zwaar. Toch mooi een kilo. Het enige probleem was dat sommige erwten in de peul beschimmelden, misschien had ik die te lang laten hangen.

In hetzelfde vak van ca 2 x 3 m stonden ook twee rijen soja. Deze wilde ik vers oogsten omdat de groene edamame-boontjes zo lekker zijn als eiwitbron in een maaltijdsalade. Ik had op 20 april in onze kas twee verschillende rassen gezaaid, Chiba Green en Green Shell, steeds drie zaden bij elkaar in een P9-potje, 15 potjes per ras. De zaden kwamen van De Bolster. De planten gingen rond half mei de grond in, om de 20 cm een kluitje van drie, en groeiden uit tot mooie forse planten. Ik zag alsmaar geen bloemen zodat ik al dacht dat het mislukt was, totdat de eerste peultjes zichtbaar werden. Het blijkt dus dat sojabloemen gewoon heel klein zijn. Het oogsten begon op 31 juli, waarbij de vraag was hoe rijp de peulen moesten zijn. In het begin plukten we ze te jong omdat ik bang was dat ze te melig zouden worden, maar dat bleek niet nodig. De laatste plukten we op 31 augustus. Het blad van Chiba Green rijpte als eerste af, maar of dat voor de opbrengst veel uitmaakte weten we niet, we hebben ze niet apart gehouden. De boontjes werden gedopt en ingevroren. Dat ging het beste door de peulen eerst vijf minuten te koken. In totaal hebben we nu ruim een kilo gedopte boontjes in de vriezer.

Na de laatste oogst werden de planten afgeknipt en zaaiden we winterrogge als groenbemester. Terugkijkend vond ik deze teelten heel succesvol, en doen we dat volgend jaar weer.

Leontine Colon

het gewas van kikkererwten (links) en sojabonen (rechts)

De bloemen van kikkererwten (links) zijn net erwtenbloemen, maar dan wat kleiner.
De bloemen van soja (rechts) zijn veel kleiner en lijken eerder op witte bloemknopjes.

Wat je oogst van rijpe kikkererwten (boven) en groene sojabonen (onder).

Hallo allemaal
Ik hoop dat jullie een leuke workshop hebben gehad en dat jullie Kimchi lekker staat te rijpen.
Nog even een kort overzicht van de aandachtspunten:

• Zout: 1,5% is veilig dus voor een veiligheid marge kan je 2% hanteren. Het gaat dan om het totale volume van zowel de groenten als eventuele toevoegingen (waaronder ook water, als dat nodig is)
• Zuurstof: Zuurstof kan je fermentatie bederven, omdat het voor verkleuring zorg en schimmels houden van zuurstof. Dus zorg ervoor dat je groenten altijd onder de vloeistof staan. Als je klein schimmeltje ziet kan je dit in een vroeg stadium nog verwijderen.
• Temperatuur: De fermentatie verloopt sneller als het warmer is. Ideaal is een temperatuur van rond de 20 graden Celsius. Boven de 25 graden is minder wenselijk omdat de fermentatie dan erg snel gaat en je pot kan overlopen. Als je fermentatie klaar is, dus fris zuur, kan je hem het beste bij een lage temperatuur bewaren. Koelkast, kelder o.i.d. De fermentatie gaat dan langzamer of stopt bijna helemaal. Hoe langer je iets laat fermenteren hoe zuurder het wordt. 
• Tijd: Je fermentatie heeft ongeveer een week nodig om voldoende zuur te worden. Hierbij geldt hoe harder de groenten en hoe groter de stukken hoe langer dit duurt. Ook uien en harde kolen als witte en rode kool (zuurkool) hebben minimaal 2 weken nodig.

Is het veilig? Kijken, ruiken en proeven is de gouden regel. Bij twijfel beter niet doen.

Na het welkomstwoord van docent Chiel Dons ging iedereen lekker aan de slag.

De gesneden groenten werden flink met zout gekneed, waarna de potten konden worden gevuld.

Nederland telt 5,5 miljoen tuinen. Wat als één op de tien tuinen een klein leefgebiedje wordt voor wilde planten, insecten en ander natuurlijk leven? Er zou een reusachtig groen netwerk ontstaan, dat mens en natuur (weer) zou verbinden. Want natuur hoort niet te beginnen achter de hekken van natuurgebieden, maar daar waar jij je voordeur opent.

Dat is de doelstelling van Streektuinen. En daarbij telt elke tuin, elke gevel, elk balkon – elke vierkante meter. Want als natuurlijk leven welkom wordt geheten, kunnen ook in een kleine tuin wel meer dan tweeduizend soorten leven!

Dat leren we van tuinpionier Jochem Kühnen, die voor natuurlijk leven een klein Walhalla maakte van de tuin bij zijn rijtjeshuis in een dorp bij Nijmegen. Wat als aan het einde van de straat nog zo’n tuin ligt? Of verderop in de wijk?

Op zichzelf is zo’n tuin al een prachtig leefgebiedje. Maar als het er meerdere zijn, vormen die kleine hotspots van biodiversiteit ook stapstenen. Stapstenen voor vogels, vlinders en bijen; stapstenen voor loopkevers, kikkers, egels en wilde planten. Stapstenen in jouw wijk, in jouw dorp of stad, in jouw streek – en zelfs door heel Nederland.

In het ideale geval sluiten zulke tuinen niet alleen aan op elkaar, maar ook op de verdere natuur in de omgeving. Op de soorten die leven in een lokale heg, griend of houtwal, op een natuurlijke oever vol kattenstaart of moerasspirea – of op iconische natuurgebieden in jouw streek.

Daarom: streektuinen.

Streektuinen is een initiatief van Maria Kolossa, Rolf Schuttenhelm, Jantine Schinkelshoek en Marjan Minnesma. Met diverse experts over biodiversiteit van nature in Nederland voorkomt en 10 partners waaronder Wilde Weelde, Cruydt Hoeck en De Vlinderstichting.

kleine parelmoervlinder, waarvan de rups leeft van wilde viooltjes

Groei & Bloei biedt dit najaar 3 mooie pakketten biologische bloembollen aan! Tot 16 september kun je als lid van onze afdeling én lezer van deze nieuwbrief alvast bestellen voordat de actie de rest van het land bereikt. De voorraad is beperkt, dus wees er snel bij!

Let op: de pakketten worden verzonden vanaf week 39 & 40.

Pakket 1
Biologische bollen pakket ‘Lentekleur’, van € 23,50 voor € 19,95. In het voorjaar snakken we naar kleur in de tuin. En dat niet alleen, we zien dan ook graag combinaties die we in de zomer wat heftig zouden vinden. Varieer erop los met dit pakket!

• 10 x Tulipa ‘Lilac Wonder’ (hoogte 20 cm, bloei apr)
• 7 x Tulipa 'Siesta' (crispa) (hoogte 60 cm, bloei apr-mei)
• 10 x Muscari latifolium (hoogte 20 cm, bloei apr-mei)
• 10 x Narcissus ‘Tête-á-Tête’ (hoogte 20 cm, bloei mrt-apr)
• 10x  Ornithogalum ‘White Trophy’ (hoogte 15 cm, bloei mrt)

Pakket 2
Biologische bollen pakket ‘Alles voor de bij’, van € 34,95 voor € 29,95. Voor bestuivende insecten is de vroege bloei van voorjaarsbollen een cadeautje en voor ons ook! En met dit pakket gaat de bloei door tot in de zomer.

• 10 x Crocus ‘Ard Schenk’ (hoogte 10 cm, bloei feb-mrt)
• 10 x Allium sphaerocephalon (hoogte 70-100 cm, bloei juni-juli)
• 10 x Galanthus ikariae (hoogte 15 cm, bloei jan-feb)
• 10 x Tulipa tarda (hoogte 15 cm, bloei apr-mei)
• 5 x Camassia leichtlinii ‘Caerulea’ (hoogte 70 cm, bloei mei-juni)

Pakket 3
Biologische bollen pakket ‘Tussen vaste planten’, van € 29,95 voor € 24,95. Met bollen tussen vaste planten krijg je meer kleur op verschillende momenten in het jaar en kun je eindeloos combineren! We zochten een paar kanjers voor je uit.

• 3 x Allium ‘Gladiator’ (hoogte 120 cm, bloei mei/jun)
• 8 x Narcissus ’Bridal Crown’ (hoogte 35 cm, bloei mrt-apr)
• 10 x Triteleia ‘Corrina’ (hoogte 40 cm, bloei mei/jun)
• 8 x Tulipa ‘Groenland’ (hoogte 40-50 cm, bloei apr-mei)

Bestel de biologische bollen in de Groei&Bloei-webshop. Je betaalt slechts € 7,50 verzendkosten per bestelling.

pakket 1 (boven), pakket 2 (midden) en pakket 3 (onder)

Op zoek naar een plant die het goed zou doen op droge zandgrond in de volle zon kwam ik uit bij de Mexicaanse zonnehoed, Ratibida columnifera. Het zaad was op internet snel gevonden. Ze zijn er in diverse warme kleuren van geel tot rood, ik nam de gele met een bruine ring in het hart. Deze zaaide ik op 20 maart binnen voor, 3 weken later kon ik ze verspenen en na half mei zette ik ze in de volle grond bij onze moestuin op De Eng. In het begin gaf ik ze wat water, maar daarna moesten ze zichzelf redden. En dat deden ze vol overtuiging. Al gauw verschenen de eerste bloemen, en ze bloeien door tot op vandaag. De bloemen lijken inderdaad op Mexicaanse zonnehoeden, een hoge bruine kegel met daaromheen een krans van gele bloemblaadjes. Ze staan op hoge, dunne stengels die verrassend goed rechtop blijven staan. En ze worden veel bezocht door bijen en hommels. De bloemen zijn na enkele weken uitgebloeid. Je kunt ze natuurlijk terugknippen voor een langere bloei, maar dat deed ik niet want de bruine kegels zitten vol met zaad, en ik wil dat ze zich gaan uitzaaien. En natuurlijk veel zaad opleveren voor de zadenruilbeurs komende januari. Steeds als ik er kom neem ik daarom wat van die papieren zaadzakjes mee. Er verschijnen steeds nieuwe bloemen, totdat de plant genoeg zaad heeft gevormd en afsterft. Kortom, een leuke en makkelijke plant voor een zonnig en droog hoekje.

Leontine Colon

Ratibida columnifera, voor een droog en zonnig plekje

Onze zomers kennen steeds vaker droge periodes. Naast het gebruik van een regenton zijn er meer manieren om bewust met water om te gaan. Een slimme oplossing is het aanplanten van planten die goed tegen droogte bestand zijn.

Stichting Steenbreek heeft daarom een folder (opent direct in Pdf-format) ontwikkeld met tien soorten die een grotere overlevingskans hebben bij hittegolven. De folder 10x droogtetolerante planten is bedoeld voor tuinbezitters die op zoek zijn naar mooie, sterke bloeiers die minder water nodig hebben.

In de folder staan tien verschillende soorten, variërend van vaste planten tot struiken en kruiden. Voorbeelden zijn Engels gras, struikheide, kruisdistel, kattenkruid, marjolein, tijm en de bekende sedum. Ook grotere soorten zoals rode kornoelje en grove den komen aan bod. Veel van deze planten zijn bovendien aantrekkelijk voor bijen, hommels en vlinders.

De folder geeft naast de plantenkeuze ook inspiratie voor de toepassing: in borders, tussen stapstenen, in plantenbakken of als bodembedekker. Zo wordt het gemakkelijker om tuinen klimaatrobuuster en biodiverser in te richten.

De agenda 2026 is er bijna! Met prachtige foto's, veel ruimte voor afspraken en notities, verse tuintips en info over het Groei & Bloei tienpuntenplan voor klimaatvriendelijk tuinieren. Ook leuk om cadeau te geven. Bestel hem nu alvast, dan vis je niet achter het net! Noteer al je afspraken in de Groei & Bloei agenda 2026.

• Handig weekoverzicht
• Veel ruimte voor afspraken en eigen notities
• Handig leeslint
• Tuintips en to do's per maand
• Prachtige foto’s
• Metalen ringband
• 24 x 17 centimeter
• 124 pagina's

Tot 1 oktober gratis verzending t.w.v. € 6,95! Verzending vanaf week 37.

Dan is er nu de zomeractie. Lid worden via de afdeling is extra aantrekkelijk. Want via deze actie ontvang je als nieuw lid het gratis welkomstcadeau, een prachtige metalen kasgieter met een inhoud van 5 liter, het actuele nummer van Groei&Bloei én korting op het lidmaatschap tot eind 2025. Als je daarentegen lid wordt via de landelijke website moet je als nieuw lid een keuze maken tussen óf korting lidmaatschap óf gratis cadeau. Je kunt het inschrijfformulier aanvragen op info@wageningen.nl.

De klassieke kasgieter in stijlvol groen is een onmisbaar hulpmiddel voor wie graag met zorg zijn planten verzorgt. De lange tuit reikt moeiteloos tot achterin de border of tot het verste hoekje van de kas. Ideaal voor precies water geven, ook op lastig bereikbare plekken. De gieterkop is afneembaar, zodat je kunt kiezen: een zachte regenstraal voor kwetsbare plantjes of juist een gerichte straal voor potten en bakken. Dankzij de schuine broeskop bepaal je zelf de stand van de waterstraal. De gieter is gemaakt van stevig, zacht staal – klassiek om te zien, degelijk in gebruik. Met een inhoud van 5,5 liter is hij groot genoeg om lekker door te werken, maar nog steeds handzaam.

Tot 19 september (septembernummer) betaal je per 1 oktober € 15,95 (in plaats van € 25, een korting van ruim € 9).

Gieter voor bestaande leden
Bestaande leden kunnen de gieter ook via de afdeling kopen voor € 21 per gieter. Je kunt je hiervoor aanmelden bij aanmeldingen@wageningen.groei.nl o.v.v. ‘gieter’, onder gelijktijdige betaling van € 21,- aan Afdeling Wageningen e.o. van de KMTP, bankrekening NL98 SNSB 0920 5264 54. De gieters worden dan bij de penningmeester in Wageningen bezorgd en kunnen daar worden afgehaald. Je ontvangt bericht.